Κακή φωτιά

Κακή φωτιά

Εγώ είμ' εδώ ανυπόταχτος και παραστρατισμένος,
εγώ δαγκώνω με θυμό της φτώχειας το ψωμί,
νόθος της τέχνης είμ' εγώ και της ιδέας διωγμένος
από μιαν έγνοια ο νους θολός, δαρμένο το κορμί.

Ο λύχνος μου στης ιερής μελέτης το τραπέζι
σαν ένα νεκροκάντηλο στα μάτια μου αχνοπαίζει
όλα πολέμια κρύα βιβλία, κοντύλια και χαρτιά.
Με καίει κακιά φωτιά.

Εμέ η ζωή μου πλάνεμα και η γέννησή μου λάθος
το λόγο δεν ορέγομαι, δεν ξέρω το ρυθμό
σέρνουν εμένα δυό άλογα, τ' αράπικο το πάθος
και τ΄ αφροστάλαχτο όνειρο μπορεί και στο γκρεμό.


Κ. Παλαμάς

 

Ο Δωδεκάλογος του  Γύφτου  Κ. Παλαμά- (ανάλυση)

Η υπόθεση του «Προφητικού»

Ο «Προφητικός» είναι ο όγδοος από τους δώδεκα λόγους και ο πιο παλιός. Γράφτηκε το 1899, δηλαδή την επαύριο της εθνικής ταπείνωσης του '97. Μέσα στην Πύλο πριν από την Άλωση, σε ώρα που η παρουσία του εχθρού έχει πια γίνει οριστικά αισθητή, ο λαός, χαροκόπος, ανέμελος, γιορτάζει. Ο ποιητής περιγράφει το πολύχρωμο πλήθος. Δοσμένοι όλοι στο γλεντοκόπι, από το βασιλιά ίσαμε τον έσχατο υπήκοο, μήτε νιώθουν μήτε θέλουν να νιώσουν τον κίνδυνο για το κράτος και πως η πολιτεία τρίζει συθέμελα και δε θ' αργήσει να σωριαστεί σε αξιοθρήνητα ρημάδια. Την ώρα εκείνη ένας μαντατοφόρος φωνάζει λαχανιασμένος στο βασιλιά, πως οι φάροι δίνουν την είδηση της παρουσίας του αντίμαχου. Ο «ρηγάρχης» σύμβολο της εξαθλίωσης, δεν εννοεί με κανένα τρόπο να διακόψει το γλεντοκόπι του. Δίνει διαταγή να σβήσουν τις φωτιές του πολέμου και να παραδοθούν αμέριμνοι στην ευτυχία τους. Οι Βενετοί και οι Πράσινοι τραγουδούν. Υμνούν το βασιλιά, δοξολογούν την ομορφιά, και το πλούτος της Πόλης, όπως στους παλιούς καιρούς. Μα δεν προφτάνει να ξεψυχήσει το τραγούδι τους και ένας άλλος, «μαύρος ύμνος», σα μοιρολόι και σαν κατάρα, ξεσπάει. Είναι ο ύμνος των Ακριτών που ανάμεσα του ξετυλίγεται όλη η φοβερή κατάντια, όλη η δυστυχία και η συμφορά της Ρωμιοσύνης. Ο προφήτης, στεκάμενος ανάμεσα σε τούτη την ανθρωποσύναξη, μιλεί τελευταίος. Με λόγια παραστατικά προοιωνίζεται το τέλος· περιγράφει την κατάπτωση και την αθλιότητα. Μα και δίνει συνάμα την ελπίδα. Κι είναι τα λόγια του τα στερνά, τα λόγια που βγαίνουν βαρυσήμαντα από το στόμα του καθώς οραματίζεται τα μελλούμενα.

Είδος

«Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου» είναι ένα συνθετικό μακρόπνοο λυρικό ποίημα, με αλληγορικά στοιχεία που αποτελείται από 12 λόγους. (Ο «Προφητικός» είναι ο όγδοος από τους δώδεκα λόγους και ο πιο παλιός. Γράφτηκε το 1899 την επαύριο της εθνικής ταπείνωσης του 1897. Το προς πραγμάτευση κείμενο περιλαμβάνει τους στίχους 363- 378 και 469-493 (τέλος). Το ποίημα ανήκει στο Παρνασσικό κίνημα. (Παρνασσισμός: ποιητικό ρεύμα που εμφανίστηκε στη Γαλλία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1860 και κυριάρχησε ως το τέλος του 19ου αι. Αναζήτησε την ποιητική έμπνευση στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό και επιδίωξε την αυστηρή τήρηση των στιχουργικών κανόνων και την άψογη μορφική επεξεργασία του στίχου).

Ο τίτλος

Ο «Προφητικός» που από μερικούς θεωρήθηκε σαν εμβόλιμος λόγος, μόνο και μόνο γιατί είναι στενά συνυφασμένος με το γένος μας, την ιστορία και γιατί ο Γύφτος δεν παρουσιάζεται σε αυτόν, βρίσκεται στο επίκεντρο του έργου. Η επινόηση του Γύφτου-Προφήτη αποτελεί ένα ουσιώδες τέχνασμα κι έτσι μιλά ο ποιητής για τα μελλούμενα με τρόπο απλό, θετικό και αποκαλυπτικό. (Ο Γύφτος συμβολίζει την αδούλωτη ψυχή, γκρεμίζει το σάπιο, χτίζει το καινούργιο, βγάζει την πατρίδα από τη διαφθορά και την ταπείνωση, την οδηγεί στη λύτρωση και στην αναγέννηση.)

Το θέμα

Το θέμα των δυο αποσπασμάτων είναι η προφητεία του ποιητή- προφήτη του Δωδεκάλογου για την πτώση και στη συνέχεια για την αναγέννηση του Ελληνισμού (ο ποιητής κάνει λόγο αλληγορικά για το Βυζάντιο, όμως εννοεί τον Ελληνισμό του καιρού του μετά την ήττα του 1897).

Ενότητες

Το κείμενο του σχολικού βιβλίου αποτελείται από δύο αποσπάσματα- ενότητες αντίστοιχες της ψυχικής διάθεσης του ποιητή.

1η (στ. 1-24): Η πτώση της χώρας

2η (στ. 25-41): Η αναγέννηση του Ελληνισμού

 

Επιμέρους ανάλυση

1η Ενότητα : στίχος 1 -24

στ.1 Μες τις παινεμένες, χώρες, Χώρα

στ.2 παινεμένη, θα 'ρθει κι η ώρα

• Ο ποιητής στην πρώτη ενότητα παίρνει το ρόλο του προφήτη και προλέγει την πτώση της χώρας.

• Ο πρώτος χαρακτηρισμός της χώρας, είναι «παινεμένη μες τις παινεμένες», ξεχωρίζει ανάμεσα στις ξεχωριστές λόγω της δύναμης και της δόξας της που κάνει ποιητές, ιστορικούς και ολόκληρους λαούς να την τραγουδούν και να της πλέκουν ύμνους και εγκώμια.

στ.3 και θα πέσεις, κι από σέν' απάνου η Φήμη

στ.4 το στερνό το σάλπισμά της θα σαλπίσει

στ.5 σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση

• Ο ποιητής, μέσω του Γύφτου - προφήτη, απευθύνεται σε β ' πρόσωπο στη Χώρα

• Προφητεύει το γκρέμισμα και τη συντριβή της αυτοκρατορίας, τη δύση της στο πολιτικό στερέωμα, τη διάσπαση, τη διάλυση, τον αφανισμό της.

• Η Φήμη προσωποποιημένη, θα σαλπίσει το στέρνο σάλπισμα. Το ιστορικό γεγονός της Άλωσης θα έχει οικουμενική απήχηση (στ.5)

στ.6 Πάει το ψήλος σου, το χτίσμα σου συντρίμι.

• Παρόλο το μέγεθος (πολιτιστικό, ιστορικό, πολιτικό κ.λπ) η χώρα θα καταρρεύσει

στ.7 Θα' ρθει κι η ώρα· εσένα ήταν ο δρόμος

στ.8 σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση

στ.9 σαν το δρόμο του ήλιου γέρνεις όμως

στ.10 το πρωί για σε δε θα γυρίσει.

• Σαν τον ήλιο που κάνει το καθημερινό του ταξίδι και λάμπει, έτσι και η χώρα έλαμψε, όμως η «δύση» της θα είναι οριστική. (Αναφέρεται στην εδαφική έκταση της αυτοκρατορίας, στην πολιτική της επιρροή και στην πολιτιστική της ακτινοβολία. Όλα αυτά θα αφανιστούν).

• Η ιστορική πορεία της χώρας παρομοιάζεται με την τροχιά του ήλιου και η καταστροφή της (ήττα 1897) με τη δύση του μόνο που η πρώτη είναι αμετάκλητη.

στ.11 Και θα σβήσεις καθώς σβήσανε λιβάδια

στ.12 από μάισσες φυτρωμένα με γητειές·

στ.13 πιο αλαφρά του πειρασμού σου τα σημάδια

στ.14 κι από τις δροσοσταλαματιές·

• Τα ίχνη της χώρας σχεδόν θ' εξαφανιστούν.

• Ο ποιητής - προφήτης απευθύνεται στη χώρα : «θα χαθείς από το πρόσωπο της γης σαν ένα ανυπόστατο δημιούργημα χωρίς υλικά θεμέλια, όπως είναι τα έργα των μαγισσών και το πέρασμα σου δε θα αφήσει ιστορικά ίχνη.

• Οι μάγισσες και οι γητείες είναι εκείνο το λαϊκό παραμύθι, που πλάστηκε μετά την Άλωση του 1453. Αυτό μαζί με τους πόθους των Ελλήνων και τις διάφορες δοξασίες τους δημιούργησε το μύθο για την εθνική αποκατάσταση και κατόπιν την Μεγάλη Ιδέα. Πιστεύοντας σ' αυτήν ο λαός, άκριτα και συναισθηματικά, με ένθερμο πατριωτισμό αλλά και με μύρια λάθη οδηγήθηκε σε διεκδικήσεις που οι ιστορικές συγκυρίες δε θα επέτρεπαν να πραγματοποιηθούν από την τότε Ελληνική πολιτεία. Κι ήλθε η αποτυχία και ο μέγας εθνικός και οικονομικός κίνδυνος για τους Έλληνες.

• Ίχνος αδιόρατο λοιπόν δε θ' απομείνει απ' αυτήν τη Χώρα.

• Η σύγκριση των στοιχείων που αφήνει η καταρρέουσα πολιτεία Βυζαντινή ή το νέο κράτος, με τα σημάδια που αφήνουν οι δροσοσταλαματιές εντείνει την εικόνα του ολοκληρωτικού αφανισμού της.στ.15 θα σε κλαίν' τα κλαψοπούλια στ' αγνά βράδια

στ.16 και στα μνήματα οι κλωνόγυρτες ιτιές.

• Ο θρήνος: η έννοια του θρήνου αποδίδεται και με την επανάληψη του κλάματος στις λέξεις κλαίνε και κλαψοπούλια. Τα πουλιά της δυστυχίας θα θρηνούν το χαμό της Πολιτείας τα βράδια με την υποβλητική ατμόσφαιρα, «στ’ αχνά βράδια».

• Οι «κλαίουσες» ιτιές θα σκύβουν και θα οδύρονται πάνω στα μνήματα (των ηρωικών ανθρώπων που την έχτισαν), που είναι ο τόπος της διάλυσης και της αποσύνθεσης.

στ.17 Και θα φύγεις κι απ' το σάπιο το κορμί.

στ.18 ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα,

στ.19 και δε θα 'βρει το κορμί μια σπιθαμή

στ.20 μες στη γη για να την κάμει μνήμα,

• Η απελπισία του ποιητή: η ψυχή προσωποποιημένη θα φύγει από το σάπιο κορμί. Το πνεύμα του ελληνισμού θα εγκαταλείψει το διαλυμένο κράτος.

• Παραδαρμένη, παιδεμένη κατατυρρανισμένη από την αμαρτία, το κρίμα.

• Χρησιμοποιεί τη λέξη ψυχή (με την ηθικοθρησκευτική της χροιά) για να δηλώσει τα αμαρτήματα, τα σφάλματα.

• Θα κρατήσει μόνο χαλάσματα, ένα άδειο κουφάρι στις μνήμες των επερχόμενων γενιών.

• Η σήψη του Βυζαντίου, ο κούφιος και ξεπασμένος μεγαλοϊδεατισμός γίνονται αντικείμενα σαρκασμού.

στ.21 κι άθαφτο θα μείνει το ψοφίμι,

στ.22 να το φάνε τα σκυλιά και τα ερπετά,

στ.23 ο Καιρός μέσα στους γύρους του τη μνήμη

στ.24 κάποιου σκέλεθρου πανάθλιου θα βαστεί.

• Επαναλαμβάνεται η έννοια της ιστορικής αφάνειας. (Πρώτη αναφορά: στ. 11-14).

• Φρίκη αποπνέει η συνέχεια της προφητικής εικόνας: το σώμα της πολιτείας παρομοιάζεται με το κορμί που θα μείνει άταφο, ένα ψοφίμι να το φάνε τα σκυλιά και τα ερπετά. Πουθενά στη Γη, στο χρόνο, στην ιστορία δε θα βρεθεί μια σπιθαμή για το ανάξιο πλάσμα.

• Η απογοήτευση και η απόγνωση οδηγούν πιο βαθιά τον ποιητή σ' αυτό το τραγικό παιχνίδι της ιστορίας. Ο Καιρός θα βαστά τη μνήμη κάποιου πανάθλιου σκελετού.

2η Ενότητα : στίχοι 25-41

στ. 25 Όσο να σε λυπηθεί

στ. 26 της αγάπης ο Θεός,

στ. 27 και να ξημερώσει μιαν αυγή,

στ. 28 και να σε καλέσει ο λυτρωμός,

στ. 29 ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα!

στ. 30 Και θ' ακούσεις τη φωνή του λυτρωτή,

στ. 31 θα γδυθείς της αμαρτίας το ντύμα,

• Στο τέλος του λόγου κάποιο φως αρχίζει να χαράζει.

• Ο ποιητής οραματίζεται ένα καινούργιου κόσμο και περιμένει έναν ουρανόσταλτο λυτρωτή, που θα 'φερνε τη χώρα προς το καλύτερο, προς το ηρωικότερο κι υψηλότερο.

• Εδώ ξεπροβάλλει και η Ελλάδα που θα τη λυπηθεί ο Θεός και θα τη λυτρώσει από τα παλιά της κρίματα και αμαρτίες.
• Συνεχίζει, ο ποιητής, με όρους θρησκευτικούς (λυτρωμός, ψυχή, κρίμα)

• Η παραδαρμένη ψυχή θα είναι κυβερνημένη ξανά κι αλαφρή.

• Αμαρτωλή είναι η χώρα όχι γιατί βγήκε από το δρόμο του Θεού, αλλά γιατί μόλεψε τις θετικές αξίες της ακμής της, παραγνώρισε τη σημασία της αποστολής της και ποδοπάτησε την αρετή. Οι κάμψεις και οι πτώσεις των πολιτισμών και η παρακμή των εθνών προέρχονται από την περιφρόνηση των ζωτικών στοιχείων της συντήρησης τους. Ο ποιητής δεν αποβλέπει παρά στην αναγέννηση της αληθινής εθνικής ιδέας που είναι πάντα ο σκελετός των εθνοτήτων.

στ.32 και ξανά κυβερνημένη κι αλαφρή

• Κι έτσι με νέα πνοή θα σαλέψει και θα αποκτήσει υλική και ιστορική υπόσταση αυτή η Ψυχή, το πνεύμα το ελληνικό

στ.33 θα σαλέψεις σαν τη χλόη σαν το πουλί,

στ.34 σαν το κόρφο το γυναικείο, σαν το κύμα,

• Θα λειτουργήσει όπως και τα φυσικά πλάσματα: χλόη που ξαναφυτρώνει ως αρχή νέας ζωής, και το σάλεμα της είναι πουλί που θα αναπτερωθεί και θα ξαναπετάξει σαν θαλασσινό κύμα (που δείχνει την ορμή, την αναγεννητική προσπάθεια, δυναμική κι απέραντη).

στ.35 και μη έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί

στ.36 να κατρακυλήσεις πιο βαθιά

στ.37 στου κακού τη σκάλα. –

Αφού οδηγηθείς στο έσχατο σημείο…

στ.38 για τ' ανέβασμα ξανά που σε καλεί

στ.39 θα αιστανθείς να σου φυτρώνουν, ω χαρά !

στ.40 τα φτερά

στ.41 τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα.

• Ο «Προφητικός τελειώνει με μιαν αναστάσιμη αναμονή. Η ανάσταση που προσδοκά θα είναι μια σύνθεση από τα στοιχεία της ακμής που ενυπάρχουν στον Βυζαντινό κόσμο. Ο τελευταίος στίχος του Προφητικού αποτελεί μιαν ομολογία πίστεως του Ποιητή προς την παλαιότερη ακμή του Βυζαντινού κόσμου: τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα. Αναγνωρίζει την αναγεννητική δύναμη των παλαιών αξιών αν αφομοιωθούν δημιουργικά.
• Τα ιστορικά δεδομένα απ' όπου ξεκινά ο Ποιητής για τη δέηση και τη λύση του δράματος του είναι η αμαρτία της φυλής και η εξαγορά της αμαρτίας με τα μαρτύρια του Γένους, απ' όπου θα προέλθει η κάθαρση. Η πεποίθηση των συγχρόνων και των μεταγενεστέρων της Αλώσεως Ελλήνων είναι ότι η συντριβή του Γένους έγινε «δια τας αμαρτίας ημών».

------------------------------------------------------------------------------------------------------

Η Εποχή

Είναι εμφανές ότι η ήττα των Ελλήνων από τους Οθωμανούς το 1897 δημιούργησε πολιτικό κλίμα τέτοιο που υπήρξε καθοριστικό για την ποιητική διάθεση και την ακόλουθη ποιητική παραγωγή. Η τέχνη- μήνυμα- καταγγελία- "κατηγορώ" - έχει σαφείς και προσδιορισμένους αποδέκτες τους ιθύνοντες και στόχο την εγκληματική τους ανευθυνότητα.

Πρόθεση του ποιητή

Είναι να καταγγείλει αυτή την ανευθυνότητα, να πάρει θέση, να δηλώσει τη δυσαρέσκεια του. Το απόσπασμα από το Δωδεκάλογο παρά τη χρονική μετατόπιση στο παρελθόν και σε κακά άλλων εποχών, παρά την καλυμμένη ή μασκαρεμένη εποχή, παρά την ευρηματική απαίτηση ενός Θεού τιμωρού, προδίδει την κραυγή της αγωνίας του ποιητή για τη δική του εποχή.Ο ποιητής θέλει να ξεσηκώσει και να αφυπνίσει τις εφησυχασμένες και ναρκωμένες συνειδήσεις, να τιμωρήσει και να γιατρέψει.

Ο Λυτρωμός

Στο κέντρο του ποιητικού αποσπάσματος του Δωδεκάλογου είναι «η Ψυχή η παραδαρμένη από το κρίμα». Η ασυδοσία, η διαφθορά, η κοινωνική αθλιότητα, η ιδιοτέλεια, το συμφέρον, η προδοσία, ονοματίζονται "αμαρτία", "κρίμα", "κακά". Απέναντι τους ο "Θεός", ο "λυτρωμός", η "ελπίδα", η "ψυχή". Όλα δηλώνουν το βαθμό κατάπτωσης, ώστε ο θάνατος να απομένει ως μέσο και η ανάσταση ως λύση, με τη βοήθεια του Θεού, του σπλαχνικού και μοναδικού, στην περίπτωση, ικανού να μας βγάλει από το αδιέξοδο. Η κάθοδος στον Άδη και το πέρασμα της Ψυχής από το Καθαρτήριο είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη μελλοντική ανάκαμψη.

Συναισθήματα

Στην πρώτη ενότητα (στ. 1-24) κυριαρχεί ο πόνος, η πίκρα χωρίς να χάνει ο πρωταγωνιστής Γύφτος-ποιητής την αξιοπρέπεια και το κύρος του.

Ο λυρισμός μειώνει την οδύνη που την αισθητοποιούν οι εικόνες ως σύμβολα.

Η ψυχική διάθεση του ποιητή φαίνεται από την ανισότητα των στροφών σχετικά με το διαφορετικό αριθμό στίχων, την ποικιλία στην ομοιοκαταληξία και την αλλαγή στη σειρά των ιστορικών στοιχείων.

Στη δεύτερη ενότητα (στ. 25-41) ο ποιητής δηλώνει αυθόρμητα τη χαρά του στον προτελευταίο (στ. 40) στίχο.

Η προοδευτικά ανοδική πορεία από τα βάθη του κακού, αρχίζει με την αγάπη. Η αγάπη φέρνει το φως, ο λαός αναπτερώνεται, η Πατρίδα ανασταίνεται.

Στοιχεία Τεχνικής

1. Μονόλογος που αποδίδεται ως διάλογος (β ενικό πρόσωπο) με την προσωποποιημένη χώρα Μάλιστα ξεκινά με προσφώνηση προς τη Χώρα
2. Η αφήγηση είναι ευθύγραμμη
3. Ο ποιητής χρησιμοποιεί την τεχνική της «αναδρομικής» προφητείας: ο ίδιος τοποθετείται στο παρελθόν και παίζει το ρόλο του προφήτη-ποιητή, προφητεύοντας δήθεν ως μελλούμενα όσα έχουν ήδη συμβεί ως την εποχή του. Προφητεύει, όμως και όσα προβλέπει σαν πραγματικός προφήτης ότι θα συμβούν στο πραγματικό μέλλον ή όσα θα ήθελε να συμβούν.
4. Περιγραφή

 ------------------------------------------------------------------------------------------------------

Εκφραστικοί τρόποι – μέσα (χαρακτηριστικά παραδείγματα)

Ενότητα 1η: στ. 1-24

Γλώσσα: Δημοτική με καθαρότητα χωρίς ιδιωματισμούς

Ύφος: Ηχηρό εντυπωσιακό.

1η Ενότητα

Μεταφορές «Θα σβήσεις».

Εικόνες (οπτικές και ηχητικές)

· Η Φήμη που σαλπίζει το τελευταίο σάλπισμα.

· Το κτίσμα που γίνεται συντρίμμια.

· Η πολιτεία που χάνεται, όπως χάνονται μαγεμένα λιβάδια από τις μάγισσες στα παραμύθια.

· Την πολιτεία θα την κλαίνε τα πουλιά τα βράδια, οι ιτιές θα γέρνουν θρηνητικά.

· Το πτώμα της πολιτείας θα μείνει άθαφτο, λεία για τα σκυλιά και τα ερπετά.

· Στην έντονη παραστατικότητα των εικόνων συντελούν τα ρήματα.

Παρομοιώσεις

· Η ιστορική πορεία της Χώρας σαν τη τροχιά του ήλιου και η καταστροφή της σαν τη δύση του.

· Ο αφανισμός της Χώρας παρομοιάζεται με τα υπέροχα λιβάδια που εξαφανίζονται σαν τα μάγια, σαν πλάσματα της φαντασίας που είναι, σαν έργα μαγισσών.

· Ίχνος αδιόρατο θ' απομείνει απ' αυτήν, πιο ισχνό και από το σημάδι μιας δροσοσταλίδας.

· Σαν ψοφίμι θα αδικοχαθεί και σαν σκέλεθρο θα μείνει στη μνήμη του καιρού.

Προσωποποιήσεις

Προσωποποιούνται η Χώρα, η Φήμη, η Ψυχή της πολιτείας κι ο Καιρός που απομένει, ο χρόνος που αέναα κυλάει στο άπειρο.

Χιαστό

Η πρώτη αποστροφή προς τη Χώρα είναι περίτεχνη καθώς κατασκευάζεται με τρία σχήματα: το χιαστό, την επαναστροφή, τον κύκλο: «Μες στις παινεμένες, Χώρα παινεμένη»... (χιαστό σχήμα: α-β, β-α

Επαναλήψεις

στ. 2 και 7 «θα 'ρθει κι ώρα»

στ. 5 και 6 «σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση»

στ. 11 «και θα σβήσεις καθώς σβήνονται λιβάδια» (ηχοποιητική εικόνα με την επανάληψη του σβ).

Υποβάλλει την αίσθηση του μάταιου, αλλά χωρίς διάρκεια και υπομονή). Ο Ενεστώτας είναι επαναληπτικός

Παρήχηση του σ: «στερνό σάλπισμα» «σαλπίσει»

Υπερβατό

στ.3-4 «... η Φήμη .... θα σαπλίσει»: Η Φήμη θα σαλπίσει το στερνό της σάλπισμα (αναγκαίο για νοηματικούς - εμφατικούς, μετρικούς λόγους).

 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------

2η Ενότητα

Μεταφορές: «Θα γδυθείς της αμαρτίας το ντύμα».

Εικόνες

Η πρώτη δημιουργείται με το ρήμα «θα σαλέψεις» που συνοδεύεται από τέσσερις διαφορετικές παρομοιώσεις.

στ. 34-36 «Θα σαλέψεις σαν το χλόη, σαν το πουλί, σαν το κόρφο το γυναικείο, σαν το κύμα», η δεύτερη είναι η εικόνα της ψυχής με τα μεγάλα φτερά, μια εικόνα ανάστασης που έρχεται σε έντονη αντίθεση με την προηγούμενη κατάσταση της ψυχής. Η αντίθεση αυτή εκφράζει πιστά το νόημα, την ιδέα του ποιητή.

στ. 39-41 «θα αιστανθείς να σου φυτρώνουν, ω χαρά ! τα φτερά/τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα» Η εικόνα της Ψυχής που σαν γυναίκα θα ντυθεί το «ντύμα της αμαρτίας» και μετά η άλλη κατά την οποία θα «σαλέψει», και Τρίτη κατόπιν, αυτή που η Ψυχή βγάζει φτερά και ανασταίνεται. Αυτό το εικονικό τρίπτυχο - νόημα της ανάστασης συνιστά αντίθεση στις προηγούμενες εικόνες - νοήματα της καταστροφής. Η νίκη του νέου ελληνισμού θα ξημερώσει και θα πετάξει πάνω από τα συντρίμμια να στήσει μια νέα πατρίδα με Ψυχή αναβαπτισμένη απαλλαγμένη από ταπαλιά της κρίματα.

Παρομοιώσεις

στ. 33-34 «θα σαλέψεις σαν τη χλόη, σαν το πουλί. σαν το κόρφο το γυναικείο, σαν το κύμα, Η συσσώρευση των παρομοιώσεων με το ασύνδετο σχήμα αποδίδει πολύ εκφραστικά την εσωτερική ταραχή και συγκίνηση του προφήτη από το όραμα της νεκρανάστασης. Είναι αξιοπρόσεκτο πως διαφοροποιείται η ποιότητα της κίνησης από παρομοίωση σε παρομοίωση και η τρυφερότητα που εκφράζουν αυτές οι κινήσεις όπως δίνεται αρχικά στη χλόη και καταλήγει στο βίαιο σάλεμα του κύματος.

Προσωποποιήσεις

στ. 27: «και να σε καλέσει ο λυτρωμός»                           
Προσωποποιείται ο λυτρωμός

στ. 28: «ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα»                    
Προσωποποιείται η ψυχή

στ. 37: «στου Κακού τη σκάλα»                 
Προσωποποιείται το κακό

Επανάληψη - Παρήχηση

στ. 39-41 «θα αιστανθείς να σου φυτρώνου, ως χαρά !! τα φτερά,τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα!

Παρατηρούμε επίσης παρήχηση του φ στις λέξεις : «φυτρώνουν», «φτερά», «φτερά».

Μέτρο

Ο τροχαϊκός στίχος είναι ελεύθερος και απειθάρχητος (δεν έχει σταθερό αριθμό συλλαβών), οι στροφές δεν έχουν σταθερό αριθμό στίχων.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------

Πρόσθετες ερωτήσεις

1.Στο πρώτο απόσπασμα (πρώτη ενότητα), στ. 1-24, η προφητεία για τον αφανισμό της χώρας κλιμακώνεται σε τρεις φάσεις. Τιτλοφορώντας αυτές τις φάσεις να εντοπίσετε τα αντίστοιχα ρήματα και τα άλλα στοιχεία που τις εκφράζουν. Να επισημάνετε τα στοιχεία που υποδηλώνουν αυτή την κλιμάκωση

2. Για την παρουσίαση της δεύτερης ρήσης της προφητείας (στ.11- 16), ποια εκφραστικά μέσα και άλλα στοιχεία επιλέγει ο ποιητής;

3. Ποιο το νόημα των στίχων 23-24 και με το νόημα ποιων προηγούμενων στίχων σχετίζεται;

4. Ποιος είναι ο λειτουργικός ρόλος του στίχου 25; Σε ποιο σημείο της πορείας της Ψυχής έδειξε ο Θεός την ευσπλαχνία του;

5. Πώς λειτουργούν οι στίχοι 18-29, που έχουν το ίδιο περιεχόμενο;

6. Να σχολιάσετε τον τρόπο με τον οποίο προφητεύει ο ποιητής την αρχή της αναγέννησης της Ψυχής (της Ελλάδας) στους στίχους 33- 34.

7. Να επισημάνετε την αντίθεση που υπάρχει στους στίχους 35-41 και να εντοπίσετε τις λέξεις καθώς και τα σχήματα λόγου που την εκφράζουν.

8. Θεωρείτε επίκαιρες τις παρατηρήσεις προφητείες του Παλαμά;

9. Ποιο είναι το όραμα των Ελλήνων σήμερα αναφορικά με το β΄ μέρος του αποσπάσματος;

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Παράλληλο κείμενο

Δωδεκάλογος του Γύφτου, Λόγος Ι

«Κι απάνου απ’ όλες τις πατρίδες

δόξα σ’ εσένα ιδεατή

κορφή, υπερούσια Πολιτεία

της μουσικής μου κόρη εσύ!

Πίνει το γάλα σου ο πολίτης

και υπάκοος μ’ εσένα ζη,

κ’ ελεύτερος με την ψυχή του,

κ’ είν’ η ζωή του αρμονική.»

Να αναπτύξετε το νόημα των παραπάνω στίχων από τον Αναστάσιμο Λόγο (Ι΄) του Δωδεκάλογου, όταν η Πολιτεία έχει αναστηθεί.