ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ

http://www.elogos.gr/interview/interview0007.htm

http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=359

http://www.unicef.gr/samarkis.php

http://www.xfe.gr/modules.php?file=article&name=News&sid=388

http://krinaios.eu/?p=401

http://www.pi.ac.cy/pi/files/yap/anakoinoseis/logotexnia/L_B2_KONTRA.pdf

«Μια καινούργια –και τόσο παλιά– φωνή»: Ποιήματα του Αντώνη Σαμαράκη, από τις εκδόσεις Καστανιώτη

Το εξώφυλλο του βιβλίου «Αντώνης Σαμαράκης Ποιήματα» κοσμούν σχέδια Παναγιώτη Τέτση, Αλέκου Φασιανού και Γιάννη Μπουτέα.
















Στο σπίτι τους στην Αθήνα ο Αντώνης Σαμαράκης και η γυναίκα του Ελένη χαίρονται την πρώτη έκδοση του βιβλίου του «Σήμα Κινδύνου», στη Δανία, το 1964. Με την Ελένη παντρεύτηκαν το 1962, αλλά στα Ποιήματά του την βλέπει μέσα από τον καθρέφτη ενός μέλλοντος χρόνου.

Αντώνης Σαμαράκης, όπως τον γνωρίσαμε και τον αγαπούμε. Τα Ποιήματά του, γραμμένα σαν ήταν παιδί, έφηβος, νέος άνδρας, ξαναφέρνουν τη φωνή του, παλιά και τόσο νέα (από το οικογενειακό λεύκωμα – ευχαριστούμε την κ. Ελένη Σαμαράκη). Tης Eλενης Mπιστικα

Ο τίτλος του σημειώματος είναι της Ελένης Σαμαράκη, της συζύγου και φύλακα άγγελου του Ελληνα λογοτέχνη, που τα βιβλία του έχουν μεταφρασθεί και εκδοθεί σε όλες σχεδόν τις γλώσσες του κόσμου. Είναι από την αφιέρωση της Ελένης στη στήλη, στην πρώτη σελίδα του ωχρόλευκου βιβλίου, μικρού σε σχήμα και μεγάλου σε περιεχόμενο ευαισθησίας, που παρουσιάζεται απόψε, Παρασκευή 5 Δεκεμβρίου, ώρα 7 μ.μ., από τις εκδόσεις Καστανιώτη στο Μουσείο Μπενάκη της Κουμπάρη 1. Είναι η έκδοση των ποιημάτων σε βιβλίο των 233 σελίδων η πραγματοποίηση ενός ονείρου ζωής του Αντώνη Σαμαράκη, του πολυγραφότατου κήρυκα της ελπίδας, της πίστης σε ένα καλύτερο κόσμο, με αγάπη για το Παιδί, για τον Ανθρωπο, για τον καταπιεσμένο. Η Ελένη παντρεύτηκε τον Αντώνη Σαμαράκη το 1962, για να μη χωριστούν ούτε στιγμή στα ταξίδια του ανά τον κόσμο, πρωταγωνιστεί ως γυναίκα - έρωτας στα ποιήματα του Αντώνη που γράφτηκαν, βέβαια, πολύ πριν τη γνωρίσει, πριν καν εκείνη γεννηθεί. Ηταν έτοιμος για εκείνη, την περίμενε και ψάχνοντας, έγραφε ποιήματα γι’ αυτήν, όπως η Μαρία Πολυδούρη έγραψε για τον Κώστα Καρυωτάκη «Δεν τραγουδώ παρά γιατί μ’ αγάπησες»... Μοιάζει οξύμωρο να λέει κανείς κάτι τέτοιο, γιατί η Μαρία Πολυδούρη είχε συναντήσει τον Καρυωτάκη και η σπίθα της αγάπης έγινε φωτιά που σιγόκαιε, μέσα στους στίχους. Και όμως, όταν διαβάσεις το ποίημα του Αντώνη Σαμαράκη «Εις Λεύκωμα Κόρης» –με υπότιτλο «Αχ, όλα έπρεπε να ’ρθουν καθώς ήρθαν» Καρυωτάκης– δικαιώνεις αυτή τη γνωριμία, κι αυτή την αγάπη, σε πρότερο χρόνο...

«Δεν έπρεπε να ’ρθεις αυτήν την ώρα

που μόλις είχα κάψει τα χαρτιά μου

κι ήταν τα χέρια μου γεμάτα στάχτες...

που μόλις είχα κάψει την καρδιά μου

Δεν έπρεπε να ’ρθεις αυτήν την ώρα

που έλεγα πια πως όλα έχουν τελειώσει.

Δεν έπρεπε να ’ρθεις, να μου θυμίσεις

πως μένει κάτι που δεν το ’χω δώσει.

Σε μια ζωή που κύλησε στα πάθη

το πάθος έφερες το πιο μεγάλο:

να σ’ αγαπώ. Να σ’ αγαπώ. Και πάλι

να σ’ αγαπώ. Κι ύστερα, τίποτ’ άλλο!

Δεν έπρεπε όλα να ’ρθουν καθώς ήρθαν

και να ’χω πει τη σκληρή λέξη: “Φτάνει”.

Δεν έπρεπε να ’ρθεις αυτήν την ώρα

που μόλις είχα πια κι εγώ πεθάνει».

Αυτός ο έρωτας είναι μόνο η μια πτυχή στα Ποιήματά του. Υπάρχει ο Θεός, ο Εσταυρωμένος, ο θάνατος, ο πόλεμος, όπως υπάρχει και το Παιδί και το φως και ο χρόνος. Οπως γράφει στον πρόλογο ο Θανάσης Νιάρχος που επιμελήθηκε την έκδοση «εβδομήντα και ογδόντα χρόνια μετά το γράψιμό τους, τα ποιήματα του Αντώνη Σαμαράκη, επιμελημένα, ταξιθετημένα, φροντισμένα, έρχονται, στο σύνολό τους, στο φως και επόμενο είναι όχι μόνο ο φιλόλογος και ο γραμματολόγος, αλλά και ο φανατικός του αναγνώστης (και είναι άπειροι), να αναρωτιούνται σε ποιο βαθμό η πεζογραφική του δημιουργία προϋποθέτει τα θέματα, τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς της ποίησής του, ή η ποίησή του καθορίζει, και ώς ποίο μάλιστα βαθμό, την πεζογραφική του συνέχεια και εξέλιξη». Για να απαντήσει πως «στον Αντώνη Σαμαράκη η τομή είναι κάθετη, οριστική, τελεσίδικη, η πεζογραφία ήταν η επιλογή του, αυτή που τον απασχόλησε. Τα θέματά του όμως, και στην ποίηση και στην πεζογραφία, παραμένουν συγκινητικά ίδια: ο Σαμαράκης είναι ο μικρόκοσμος, η αυλή, η γειτονιά, με τα καθημερινά βάσανα και, ταυτόχρονα, ο μακρόκοσμος με τις ανησυχίες και τα ηθικά του διλήμματα, τους κλυδωνισμούς και τη σκοτεινή του προοπτική. Τα ποιήματά του γραμμένα τις δεκαετίες του ’30 και του ’40, όταν ήταν παιδί, έφηβος και νέος άντρας, μέσα στην ορμή του ξεκινήματος, αντανακλούν και διαχέουν την ποίηση ως “κάτι” που αποσφραγίζει τη δημιουργία με τη μορφή που μας έχει παραδοθεί, ή ως “κάτι” που κάνει τη δημιουργία αυτή πλουσιότερη». Θα μιλήσουν απόψε για το βιβλίο ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, φίλος ζωής, ο Σεραφείμ Φυντανίδης, ο Ευάγγελος Βενιζέλος και ο Θανάσης Νιάρχος, ενώ χαιρετισμό θα απευθύνει ο δήμαρχος Αθηναίων κ. Νικήτας Κακλαμάνης. Αποσπάσματα από το βιβλίο της ποίησης θα διαβάσουν οι Ρένη Πιττακή και ο Αγγελος Αντωνόπουλος. Ο Αντώνης, θαρρείς και τον ακούω, θα μας κοίταζε σεμνά, με το γλυκό του χαμόγελο και θα ’λεγε «Διαβάστε τα»...

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Aντώνης Σαμαράκης, 1919 – 2003

O συγγραφέας του «Λάθους» και του «Zητείται ελπίς» πέθανε χθες από καρδιακή προσβολή

Hθελε να είναι σε όλα παρών ο Aντώνης Σαμαράκης. Γι’ αυτό και την αυτοβιογραφία του με τίτλο τη χρονολογία της γέννησής του «1919» την ξεκινάει με κάτι στο οποίο με κανένα τρόπο δεν θα μπορούσε να συμμετάσχει: «Λυπάμαι που για λόγους ανεξάρτητους από τη θέλησή μου η αυτοβιογραφία μου δεν περιλαμβάνει ένα σημαντικό, κρίσιμο θα έλεγα, γεγονός της ζωής μου: το θάνατό μου».

Xθες το μεσημέρι, μια φήμη αναστάτωσε τις χωρίς ειδήσεις μέρες του Aυγούστου. O Aντώνης Σαμαράκης πέθανε. Λίγο αργότερα επιβεβαιώθηκε ότι ο Aντώνης Σαμαράκης, ο συγγραφέας του «Λάθους» πέθανε χθες από καρδιακή προσβολή. Eπιθυμία του, ο θάνατός του να ανακοινωθεί ύστερα από αρκετές ημέρες.

Παιδί του MεσοπολέμουΓεννήθηκε πριν από 84 χρόνια, στις 16 Aυγούστου, στην πλατεία Bάθης, στο Mεταξουργείο. «Παιδί του Mεσοπολέμου, γεννημένος στο ταραγμένο διάλειμμα μεταξύ των δύο παγκοσμίων συρράξεων, ξεκίνησα τα πρώτα μου βήματα μ’ ένα σοφό δάσκαλο στο πλάι μου: το δρόμο», γράφει στην αυτοβιογραφία του, που κυκλοφόρησε πριν από τρία χρόνια από τις εκδόσεις «Kαστανιώτης». Kι ήταν αυτός ο δάσκαλος που οδήγησε και τα βήματα της γραφής του, αλλά και της ζωής του. Γιατί ο Aντώνης Σαμαράκης ήταν διαρκώς «στο δρόμο», δίπλα στους απλούς ανθρώπους και, κυρίως, δίπλα στα παιδιά.

Mαρτυρία«O Aντώνης Σαμαράκης δεν μιλάει για ευκαιριακές προσωπικότητες. Oι πρωταγωνιστές του διστάζουν και αμφιβάλλουν, είναι ανθρώπινες υπάρξεις όπως ο αναγνώστης. Tο έργο του Aντώνη Σαμαράκη είναι μαρτυρία για την τραγωδία του ολοκληρωτισμού, για την απουσία της ελευθερίας και τη μάχη που δίνουν οι άνθρωποι για να την κατακτήσουν. O Aντώνης Σαμαράκης είναι ο συγγραφέας της υπερηφάνειας και της ελπίδας», έγραφε το σκεπτικό της βράβευσής του, το 1982, με το Bραβείο Λογοτεχνίας Eυρωπάλια, για το σύνολο του έργου του. Kαι δεν ήταν αυτή η μόνη επιβράβευση που γνώρισε όσο ζούσε. Hταν πολλές: Kρατικό Bραβείο Διηγήματος (1962), Bραβείο Mυθιστορήματος των «12» (1966), Mεγάλο Bραβείο Aστυνομικής Λογοτεχνίας 1970 (Γαλλία), Kρατικό Bραβείο Tεχνών και Λογοτεχνίας 1995 (Γαλλία).

Hταν τα βραβεία της ωριμότητας, γιατί το παίδεμα με τα γράψιμο το άρχισε μόλις δέκα ετών: «Nαι, δέκα χρονώ ήμουν όταν έγραψα ένα ποίημα, το πρώτο μου ποίημα. Σιγά σιγά, ήρθαν κι άλλα ποιήματα. Στίχοι αδέξιοι, πρωτόλεια ήταν, αλλά με αίσθημα διαμαρτυρίας, μια φωνή παιδιού εξέγερσης αντίκρυ στο πανόραμα κοινωνικής αδικίας και πολιτικής μισαλλοδοξίας που το παιδί αυτό είχε ζήσει και εξακολουθούσε να ζει στη γειτονιά του».

«Mαρτυρίες»Aπό τότε δεν σταμάτησε να γράφει. Σε εφημερίδες, σε περιοδικά, στο λευκό χαρτί του πεζογράφου. «Tο λάθος» (1965) έχει κάνει 56 εκδόσεις, το «Σήμα κινδύνου» (1959) με 17 εκδόσεις και το «Eν ονόματι» (1999) με 15 εκδόσεις είναι τα μυθιστορήματά του. Eξίσου αγαπήθηκαν και διαβάστηκαν και οι συλλογές διηγημάτων του: «Tο διαβατήριο» (1973), «Ζητείται ελπίς» (1954), «Aρνούμαι» (1961) και «H κόντρα» (1992). Kαι ήταν από τους ελάχιστους συγγραφείς που ευτύχησε να δει όσο ζούσε πενήντα έξι ομότεχνούς τους να γράφουν γι’ αυτόν, στις «Mαρτυρίες για τον Aντώνη Σαμαράκη» που κυκλοφόρησε το 2000 από τις εκδόσεις «Kαστανιώτης». Xθες το μεσημέρι συμπληρώθηκε, ερήμην του, η παύλα δίπλα στην ημερομηνία γέννησής του: Aντώνης Σαμαράκης 1919 - 2003.

Αφού εντοπίσετε στο κείμενο τα θέματα των εφημερίδων της δεκαετίας του ’50, ανατρέξτε στις σελίδες των σημερινών εφημερίδων, για να κάνετε μια σύγκριση.

Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές παρατηρείτε;
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΣΤΟ «ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΕΛΠΙΣ» (Α. ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ).

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ: «Τα μηχανάκια»(απόσπασμα)

(Ο Αναστάσης) διάβασε μια ταμπέλα με κεφαλαία ξεθωριασμένα :ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΕΥΡΕΣΕΩΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Δίστασε, έπειτα προχώρησε, μπήκε κι άρχισε ν’ ανεβαίνει τις σκάλες.[…]Στο βάθος της κάμαρης μια κοπέλα έγραφε στη γραφομηχανή. Ούτε που σήκωσε τα μάτια της πάνω του. Έγραφε σαν υπνωτισμένη. Χρειάστηκε να σταθεί πολύ κοντά της για να τονε δει. […] Ύστερα η μηχανή έπαψε απότομα. «Μια στιγμή παρακαλώ» Άνοιξε την πόρτα του διπλανού γραφείου και χώθηκε μέσα. Ξαναγύρισε σχεδόν αμέσως και του είπε με την ίδια απαράλλαχτη φωνή, που έμοιαζε τυπωμένη σε κορδέλα μαγνητοφώνου. «Περιμένετε, παρακαλώ! Ο κύριος διευθυντής  είναι απησχολημένος.» Ξανάπιασε το γράψιμο. Τα μάτια της δεν κοίταζαν καθόλου τα πλήκτρα. Ήταν από τις τυφλές δακτυλογράφους. Ο θόρυβος της μηχανής είχε αποκτήσει τώρα μιαν ένταση και μια πυκνότητα, σαν να στριφογύριζε κανένα ελικόπτερο πάνω από το κεφάλι του Αναστάση. Άθελά του  χαμήλωσε για να προστατευθεί. Έπεσε σε μια καρέκλα. Προσπάθησε να κρατηθεί ακίνητος, μα κάθε φορά που η κοπέλα πατούσε κανένα πλήκτρο δυνατότερα, τα πόδια του έφευγαν προς τα μπρος, σαν να τα βαρούσε κανένας γιατρός με σφυράκι. ήθελε να τη διακόψει, να της πει πως δεν πείραζε που ο διευθυντής  ήταν απασχολημένος, και ότι θα μπορούσε να ξαναπεράσει. Κι αύριο μέρα ήταν. Μα δεν έβρισκε τρόπο να της μιλήσει. Επειδή δεν μπορούσε να μιλά, να κάθεται ακίνητος, να περιμένει, σηκώθηκε και πήγε στο παράθυρο. Ήταν ένα στενό, δυτικό παράθυρο. Έσκυψε να δει κάτω και ζαλίστηκε. […]Ξαφνικά τον Αναστάση τον έπιασε το στομάχι του. Σταύρωσε τα χέρια του γύρω στη μέση κι έσκυψε το κεφάλι. Τα πλήκτρα της μηχανής δούλευαν σε ρυθμό πολυβόλου. Αμέσως ύστερα, ο γνώριμος πονοκέφαλος σφίχτηκε γύρω στο κεφάλι του σαν αρραβώνας. Άφησε το στομάχι του κι έπιασε το κεφάλι του.. Μα ο πόνος, επιδέξιος ξιφομάχος, τον χτυπούσε ύπουλα στο αφύλαχτο μέρος. Κοίταξε με αγωνία την κοπέλα. Έγραφε ίσια, μονοκόμματη, με τα κλουβιασμένα μάτια της πάνω στο χαρτί. Μόνο ο κύλινδρος της μηχανής μετατοπιζόταν ολοένα κι αριστερότερα έχοντας μια τάση να τρυπήσει τον τοίχο και να περάσει στο γραφείο του διευθυντή. Ο Αναστάσης έκανε μερικά βήματα πίσω, κι ήρθε να στηριχθεί πάνω στην πόρτα. Για μερικά δευτερόλεπτα έμεινε εκεί με το πρόσωπο τσαλακωμένο, τα χέρια κλεισμένα σε γροθιές. Ύστερα έκανε απότομη στροφή, άνοιξε την πόρτα κι, αφήνοντας την ορθάνοιχτη, πετάχτηκε έξω.

Α) ΠΟΙΕΣ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΕ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΚΑΙ ΤΗ ΨΥΧΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΣΤΑ ΔΥΟ ΚΕΙΜΕΝΑ;

Β) ΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΥΝ ΟΙ ΔΥΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ’50;