ΚΩΣΤΑΣ ΤΑΧΤΣΗΣ : "Kι έχουμε πόλεμο!"

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ο Κώστας Ταχτσής (Θεσσαλονίκη, 8 Οκτωβρίου 1927 – Αθήνα, 25 Αυγούστου; 1988) ήταν διακεκριμένος έλληνας λογοτέχνης της λεγόμενης μεταπολεμικής γενιάς.

Ο πατέρας του Ταχτσή, Γρηγόριος, και η μητέρα του, Έλλη (το γένος Ζάχου), κατάγονταν από την Ανατολική Ρωμυλία. Σε ηλικία επτά ετών, μετά τον χωρισμό των γονέων του, αναγκάστηκε να πάει στην Αθήνα για να ζήσει με την γιαγιά του. Εγγράφηκε στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις σπουδές του.

Το 1947 κλήθηκε να υπηρετήσει στον Στρατό, από όπου τελικά απολύθηκε με τον βαθμό του εφέδρου ανθυπολοχαγού. Το 1951 προσλήφθηκε ως βοηθός του αμερικανού διευθυντή στα έργα για το φράγμα του Λούρου. Από τις αρχές του 1954 έως το τέλος του 1964 ταξίδεψε και έζησε σε διάφορες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, στην Αφρική, την Αυστραλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάνοντας διάφορα επαγγέλματα: από ναύτης έως βοηθός μάνατζερ στην κουζίνα εστιατορίου. Με την επιστροφή του στην Ελλάδα, προσπάθησε να επιβιώσει ως ξεναγός, μεταφραστής και, τέλος, ως επαγγελματίας συγγραφέας. Άνθρωπος ειλικρινής και απερίφραστος, συνάντησε την έχθρα και την φιλία πολλών. Κατά την περίοδο της Δικτατορίας, βρέθηκε αντιμέτωπος πολλές φορές με την Ασφάλεια, ενώ κατά την Μεταπολίτευση, πάλεψε για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων — δεδηλωμένος ομοφυλόφιλος και ο ίδιος.

Στις 27 Αυγούστου 1988, η αδελφή του τον βρήκε δολοφονημένο στο σπίτι του στον Κολωνό. Η Αστυνομία δεν μπόρεσε ποτέ να διαλευκάνει το έγκλημα. Η ιατροδικαστική εξέταση έδειξε μόνον ότι ο θάνατος είχε επέλθει από στραγγαλισμό περί τα δύο εικοσιτετράωρα νωρίτερα.

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Ο Ταχτσής εμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα στις αρχές της δεκαετίας του 1950 με τις ποιητικές συλλογές Δέκα ποιήματα, Μικρά ποιήματα και Περί ώραν δωδεκάτην, που αργότερα αποκήρυξε. Ακολούθησαν οι ποιητικές συλλογές Συμφωνία του «Μπραζίλιαν» (1954) και Καφενείο «Το Βυζάντιο» (1956).

Με χίλιες δυσκολίες, το 1962 εξέδωσε το μυθιστόρημα Το τρίτο στεφάνι, με το οποίο αργότερα καθιερώθηκε ως ένας από τους καλύτερους πεζογράφους της γενιάς του. Παρέα με τον Νάνο Βαλαωρίτη, κ.ά. συμμετείχε στην συντακτική ομάδα του πρωτοποριακού λογοτεχνικού περιοδικού Πάλι (1964–1967). Το 1972 εξέδωσε την συλλογή διηγημάτων Τα ρέστα, και το 1979 μία συλλογή αυτοβιογραφικών κειμένων με τίτλο Η γιαγιά μου η Αθήνα.

Μετά τον θάνατό του εκδόθηκαν τα βιβλία του

* Το φοβερό βήμα (ημιτελής αυτοβιογραφία, 1989),
* Από τη χαμηλή σκοπιά (1992),
* Συγγνώμην, εσείς δεν είσθε ο κύριος Ταχτσής; (1996)
* Τετράδιον εκθέσεων Κωνσταντίνου Γρηγ. Ταχτσή (εκθέσεις από τα σχολικά χρόνια του συγγραφέα, 1996), και
* Ένας έλληνας δράκος στο Λονδίνο (2002).

Μετέφρασε επίσης αρχαία ελληνική και ξένη λογοτεχνία, κυρίως κωμωδίες του Αριστοφάνη.

Το κορυφαίο έργο του Κώστα Ταχτσή είναι το μυθιστόρημα Το τρίτο στεφάνι, που από το 1970 και μετά εξακολουθεί να συγκαταλέγεται στα πλέον ευπώλητα βιβλία και το οποίο έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Στο συγκεκριμένο βιβλίο, παρουσιάζεται «η Ελλάδα των μετόπισθεν», η πολύπαθη ελληνική οικογένεια στα χρόνια πριν και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέσα από την ρέουσα προσωπική αφήγηση δύο γυναικών: της Εκάβης και της Νίνας.

Δυστυχώς, ο Ταχτσής δεν έγραψε κανένα άλλο μυθιστόρημα, παρά τις υποσχέσεις που είχε δώσει κατά καιρούς. Τα υπόλοιπα πεζογραφήματά του αποτελούν κυρίως αποσπασματικά βιωματικά κείμενα. (Βιωματικό ήταν άλλωστε και Το τρίτο στεφάνι, όπου όπως είχε πει ο ίδιος ο Ταχτσής, όλα σχεδόν τα πρόσωπα έχουν διαμορφωθεί επάνω σε πρότυπα του οικογενειακού του περιβάλλοντος.) Ένα θέμα που επαναλαμβάνεται στα ύστερα κείμενα του Ταχτσή είναι η ομοφυλοφιλία του, που άλλοτε την αποδέχεται και άλλοτε την θεωρεί σαν μόνιμη κατάρα.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

... Κώστας Ταχτσής - ο αντισυμβατικός ...

Μια όρθια συνείδηση

Αν κάτι έχει αλλάξει με τον θάνατο του Κώστα Ταχτσή, αλλά και ελάχιστων ακόμη δημιουργών, είναι πως κανείς πια δεν περιμένει, όταν δημιουργείται ένα μείζον πνευματικό ή κοινωνικό ζήτημα, να μιλήσει ή να παρέμβει οποιοσδήποτε συγγραφέας.

Με τον Κώστα Ταχτσή ήσουνα βέβαιος πως την επομένη ή τη μεθεπομένη ή το πολύ σε πέντε μέρες, με μια επιστολή του στον Τύπο ή με μια συνέντευξή του, θα κατακεραύνωνε το πρόσωπο ή το γεγονός που δεν είχε ενοχλήσει ή προσβάλει μόνον τον ίδιον, αλλά και πλατιά στρώματα ανθρώπων. Και πάντα τολμηρά, αντισυμβατικά, καίρια, χωρίς να χαρίζει κάστανα σε κανέναν, οσοδήποτε ψηλά κι αν βρισκόταν. Αντίθετα όσο πιο ψηλά λογαριαζόταν ένας άνθρωπος κι όσο πιο προβεβλημένο ένα γεγονός τόσο πιο πολύ απαιτούσε παρρησία κι έλλειψη συμβιβασμού, αλλά κι ένα άπλετο φως, που να μην αφήνει αδιευκρίνιστη την ελαχιστότερη σκιά ή υποψία.

Δεν υπάρχει, όμως, καμιά αμφιβολία πως με τον θάνατο του Κώστα Ταχτσή, πάρα πολλοί θα νιώσανε πως μπορούν, επιτέλους, να κοιμηθούνε ήσυχοι. Πρόθεση, όμως, του ίδιου, δεν υπήρξε ποτέ να ταλαιπωρήσει τους άλλους, αλλά να βοηθήσει με την καταγγελία, ακόμη και συγκεκριμένων προσώπων, να μην παρουσιάζεται αμπέλι ξέφραγο η πνευματική και κοινωνική ζωή της χώρας. Είναι προς τιμήν του, ακόμη και μεταθανάτια, για δύο κυρίως λόγους. Χρησιμοποιούσε το κύρος και το εύρος ενός πασίγνωστου συγγραφικού έργου για να θέσει τον εαυτό του και τη φωνή του σε υπηρεσία, προκειμένου να διευθετηθούν τα κακώς κείμενα, χωρίς να αισθάνεται ότι διακινδυνεύει σε οτιδήποτε το έργο αυτό. Αλλά γινόταν θηρίο, αν την ώρα που συγκρουόταν, δεν ήταν η επιχειρηματολογία του που έπειθε αυτή καθεαυτήν και γίνονταν αποδεκτές οι απόψεις του κατά παραχώρηση λόγω τού αποδεδειγμένα ισχυρού συγγραφικού του ταλάντου. Υποληπτόταν πολύ περισσότερο τον άνθρωπο που χρησιμοποιεί ακόμη και τα χέρια του για να λύσει τις «διαφορές» του με τους άλλους (έστω κι αν οι διαφορές αυτές αφορούσαν σε μεγάλα καλλιτεχνικά και κοινωνικά προβλήματα) παρά τον συγγραφέα που φθέγγεται περί παντός επιστητού, καθώς λογάριαζε συχνά την καθαρόαιμη ιδιότητα του τελευταίου ως υπεκφυγή.

Αν διαβάσει κανείς όχι μόνον τα άρθρα, αλλά κυρίως τις επιστολές που έστελνε και δημοσιεύονταν στις εφημερίδες όσον αφορά σε θέματα της γλώσσας, μένει κατάπληκτος με τη δασκαλίστικη αυστηρότητά του σχετικά με το «τυπικόν» της γλώσσας, που την παραβίασή του την θεωρούσε υπόλογη για την κοινωνική και ηθική κατάντια της Ελλάδας. Δεν έχει το ανάλογό του σε κανέναν άλλον Νεοέλληνα, τόσο μοντέρνο και πρωτοποριακό δημιουργό όσον ο ίδιος, οι απόψεις του για τη γλώσσα να ταυτίζονται με κείνες ενός σχολαστικού προηγουμένων αιώνων μελετητή. Όσο όμως τον εξενεύριζε αφόρητα να δέχονται τις καίριες, οπωσδήποτε, παρεμβάσεις του στα δημόσια πράγματα της χώρας λόγω του συγγραφικού του κύρους, άλλο τόσο αγανακτούσε με το να επιφυλάσσονται στα ετοιμοπόλεμα ηθικά του ανακλαστικά λόγω της εκφρασμένης από τον ίδιον, σε όλους τους τόνους και σε όλους τους χώρους, ομοφυλοφιλίας του. Διεκδικούσε με πάθος το δικαίωμα οι απόψεις του για ηθικής, κυρίως, τάξεως ζητήματα να λογαριάζονται ακόμη πιο σοβαρές και αδιάβλητες σε σχέση με συγγραφείς και καλλιτέχνες που η ερωτική τους ορθοδοξία μεγάλωνε την αποδεικτικότητα των θεωρητικών τους επιλογών.

Ότι έκανε έναν αγώνα μοναχικό, κυριολεκτικά με τη σφεντόνα του Δαβίδ, παρά τον θόρυβο και τη δημοσιότητα που ξεσήκωνε κάθε του εκδήλωση, θα μπορούσε να το διαπιστώσει κανείς πρόσφατα ακόμη. Σε ένα βιογραφικό που γράφηκε μετά τον θάνατό του, διαβάζουμε πως μέσα στη χούντα πρωτοστάτησε στη σύνθεση της ιστορικής, λόγω του αντιστασιακού πνεύματός της, έκδοσης των «Δεκαοκτώ κειμένων». Για να αποκλειστεί, τελικά, ως συνεργάτης τους από συμμετέχοντες ορθόδοξους ερωτικά και «προοδευτικούς» συγγραφείς λόγω της ομοφυλοφιλίας του.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΠΩΣ ΑΠΟΤΥΠΩΘΗΚΕ Ο ΕΛΛΗΝΟΙΤΑΛΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΟΥ' 40 ΣΤΙΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ;

-www.e-telescope.gr/gr/cat09/art09_030228_01.html

(Πόλεμος και κινηματογράφος στην Ελλάδα)

-www.fhw.gr/chronos/14/gr/1940_1945/war/04.html

(O αντίκτυπος του πολέμου στην πολιτιστική ζωή)

-www.1.fhw.gr/chronos/14/gr/1940_1945/resistance/07_c.html

(Εικαστικά-φωτογραφία)

Δείτε ακόμα:

http://wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/10/26101997.pdf

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ : ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΒΙΚΕΛΑΣ "ΛΟΥΚΗΣ ΛΑΡΑΣ" (απόσπασμα)

[Η υπόθεση του έργου αναφέρεται στην Επανάσταση του ‘21 και ιδιαίτερα στις αντιδράσεις του άμαχου πληθυσμού]

     Κατά τας αρχάς Μαρτίου μίαν νύκτα εξύπνησα έντρομος. Είχα ακούσει τουφεκισμούς αλλεπαλλήλους εις τον ύπνο μου. Ανεκάθησα επί του στρώματος με τα ώτα προσεκτικά και τους οφθαλμούς προσηλωμένους εις το σκότος.

   Ο πατήρ μου εκοιμάτο βαθέως. Μη ήτο όνειρον;Όχι. Πιφ, πάφ, πάλιν και κραυγαί συγχρόνως άγριαι.Εξύπνησα τον πατέρα μου και ηκούομεν αμφότεροι.

   Καθ’ όλην την νύκτα εξηκολούθησαν εκ διαλειμμάτων ο κρότος και η ταραχή. Δεν ηδυνάμεθα να εικάσομεν τι συμβαίνει.Και πώς να το μάθωμεν; Είχομεν την περιέργειαν να εξέλθωμεν, αλλ’ ο φόβος ήτο ισχυρότερος και εμένομεν εντός του δωματίου.

   Προς τα ξημερώματα κατέβημεν εις την πλατεία του Χανίου, όπου εύρομεν και άλλους εκ των κατοίκων του συνηγμένους εις την αυτήν, ως εμείς, απορίαν και την αυτήν ανησυχίαν.

   […]Την επιούσαν υπήγομεν κατά το σύνηθες εις την λειτουργίαν. Κατ’ εκείνην την Κυριακήν  δεν επρόκειτο να ομιλήση ιεροκήρυξ, ώστε το πλήρωμα της εκκλησίας είδε μετ’ απορίας τον ιερέα αναβαίνοντα επί του άμβωνος. Δεν ανέβη να μας διδάξη τον λόγον του θεού, αλλά προς ανάγνωσιν πατριαρχικού  αφορισμού.

   Ηκούομεν πάντες εμβρόντητοι τον αναγιγνώσκοντα τάς φοβεράς εκείνας κατάρας και τους φρικώδεις εξορκισμούς. Ηκούσαμεν τα ονόματα  του Σούτσου και του Υψηλάντου ως ενόχων και προδοτών. Ενοήσαμεν ότι επρόκειτο περί ατυχημάτων και δεν εδώκαμεν περαιτέρω σημασία...

ΠΟΙΑ ΤΑ ΚΟΙΝΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΗΡΩΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ;